جمعه ؛ 02 آذر 1403 
مهلت ۶ ماهه معافیت از تحریم‌های نفتی ایران، پنجشنبه این هفته به پایان می‌رسد. با تمدید نشدن این معافیت‌ها برای خریداران نفت ایران، انتظار می‌رود دست‌کم نیمی از ظرفیت صادراتی ایران طی ۶ ماه گذشته، از بازار نفت خارج شود. ایران از ۵نوامبر و همزمان با آغاز معافیت‌های نفتی کاخ سفید برای خریداران نفتش، چیزی بین ۱/ ۱ تا ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز صادرات داشته است که به نظر می‌رسد هدف ترامپ از صفر کردن این حجم از صادرات به نتیجه نرسد. در کنار روش‌هایی که وزارت نفت ایران برای فروش نفت در زمان تحریم‌ها به کار می‌برد، کارشناسان و موسسات مطالعاتی تابستان پیش رو را یکی از مهم‌ترین موانع برای افزایش فشار آمریکا به فروش نفت ایران شناسایی می‌کنند. موسسه وودمکنزی در تازه‌ترین تحلیلی که پس از اعلام لغو معافیت‌های نفتی آمریکا منتشر کرده، آینده صادرات نفت ایران و اثر آن بر قیمت‌های جهانی نفت را در دو سناریو تعریف کرده است. این موسسه در نخستین سناریو انتظار دارد صادرات نفت ایران با وجود فشار آمریکا حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز ادامه داشته باشد. در چنین شرایطی، هرچند فشار خروج نفت ایران بر دوش بازار باقی خواهد ماند اما اثر افزایش قیمت‌های اخیر در نتیجه لغو معافیت‌های نفتی ایران تا حدود زیادی خنثی خواهد شد.
اما طبق سناریوی دوم، چنانچه خیز دولت ترامپ صادرات روزانه نفت ایران را به سمت صفر شدن ببرد، با فرارسیدن پیک تقاضای نفت در تابستان سال جاری قیمت‌ها در سه ماه سوم ۲۰۱۹ با خیز همراه خواهند شد. رشد بیشتر قیمت نفت خام در پی افزایش تقاضای تابستانی، به معنای رشد قیمت بنزین و افزایش هزینه‌های سوخت‌گیری مردم در سراسر دنیا، از جمله آمریکا است. «بنزین گران» پاشنه آشیل ترامپ در مبارزه نفتی علیه ایران است. وودمکنزی در تازه‌ترین تحلیلی که منتشر کرده «افزایش هزینه‌های سوخت‌گیری در آمریکا» را به‌عنوان عاملی شناسایی کرده که ممکن است تبدیل به دلیلی برای انعطاف دولت ترامپ در زمینه اعمال تحریم‌های نفتی علیه ایران باشد. این انتظار در شرایطی مطرح است که دیگر تولیدکنندگان نفت در اوپک برای افزایش تولید و پوشش جای خالی ایران اعلام آمادگی کرده‌اند. با این حال از آنجا که با فعال شدن ظرفیت خالی تولید نفت این کشورها، مجموع ظرفیت خالی تولید نفت در دنیا کوچک خواهد شد، سایه تهدید کمبود عرضه و جهش قیمت‌ها همچنان بر سر بازار نفت خواهد بود. در چنین شرایطی است که کاهش فشارهای نفتی آمریکا علیه ایران، از سوی وودمکنزی مطرح می‌شود.
اثر بنزین بر تحریم‌های نفتی
رشد قیمت بنزین در آمریکا یکی از مهم‌ترین ملاک‌های رضایت مردم این کشور از عملکرد دولت‌ها است. بنابراین ترامپ برای افزایش شانس خود در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰، به بنزین ارزان نیاز دارد. پیش از این و در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در نوامبر گذشته، شاهد حساسیت بیش از اندازه ترامپ نسبت به قیمت نفت خام بودیم. نتیجه این حساسیت در مرحله نخست خود را به شکل فشار به اوپک و عربستان برای افزایش تولید نشان داد. در مرحله دوم نیز با وجود تاکید بر قطع صادرات نفت ایران تا تاریخ ۴ نوامبر، نیاز دولت ترامپ به نفت و در پی آن سوخت ارزان، معافیت هشت خریدار نفت خام ایران را به همراه داشت. در حال حاضر نیز دولت ترامپ در شرایطی مشابه قرار دارد. رئیس‌جمهوری آمریکا از یکسو بر قطع صادرات نفت ایران به بازار جهانی اصرار دارد و از سوی دیگر حمله‌های توییتری علیه اوپک و عربستان را آغاز کرده و افزایش تولید و کاهش قیمت‌ها را به آنها دیکته می‌کند. تلاش او با نگاهی به رشد قیمت بنزین در آمریکا توجیه می‌یابد. طبق گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، قیمت هر گالن بنزین در ایالات متحده آمریکا از ابتدای سال جاری میلادی تا کنون، ۲۶ درصد رشد داشته است. در این میان ترامپ با پیگیری صفر کردن صادرات نفت ایران بدون اینکه اثر قیمتی در بازار داشته باشد، دو هدف متضاد در سر دارد که با نزدیک شدن به تابستان، بیش از پیش یکدیگر را نفی می‌کنند.
تابستان داغ در انتظار رانندگان آمریکایی
وودمکنزی در گزارش اخیر خود بر این نکته تاکید دارد که «افزایش سرعت رشد قیمت بنزین در ایالات متحده آمریکا می‌تواند یکی از فاکتورهای احتمالی کاهش فشار بر صادرات نفت ایران باشد.» طبق این گزارش، روند رو به رشد قیمت نفت خام که از ابتدای امسال آغاز شده و در هفته گذشته با اعلام لغو معافیت‌های خریداران نفت ایران شدت گرفت، رشد چشمگیر قیمت سوخت در ایالات متحده آمریکا را در پی داشته است. بر این اساس قیمت بنزین در آمریکا از ۳۰/ ۲ دلار در هر گالن در ژانویه، به ۹۰/ ۲ دلار در هر گالن در اواخر آوریل رسیده است. رانندگان آمریکایی از سال ۲۰۱۴ به این سو چنین قیمتی را برای بنزین تجربه نکرده بودند. با این حال مصرف‌کنندگان بنزین در آمریکا، درست زمانی با قیمت بالای سوخت مواجه شده‌اند که تنها چند هفته تا رسیدن تابستان و شروع مسافرت‌های جاده‌ای باقی مانده است. مصرف بنزین آمریکا در تابستان نسبت به زمستان، ۱۰ درصد بیشتر می‌شود. این میزان رشد مصرف به معنای افزایش تقاضا برای ۷۰۰ هزار بشکه در روز بنزین اضافی است تا مسافران جاده‌ای بتوانند با خودروهای خود به مقاصدشان برسند. به این ترتیب ترکیبی از قیمت‌های بالاتر و رانندگی بیشتر، افزایش هزینه‌های رانندگان آمریکایی و زیان اقتصادی آنها را به همراه دارد. این همان اتفاقی است که ترامپ و دولتمردانش از آن هراس دارند. افزایش هزینه‌های سوخت‌گیری در آمریکا به مثابه ضربه به مصرف‌کنندگان طبقه متوسط است و می‌تواند منافع سیاسی ترامپ را در دوم انتخابات ریاست‌جمهوری به خطر بیندازد. افزایش ۲۶ درصدی قیمت بنزین در آمریکا زیر سایه رشد حدودا ۴۰ درصدی قیمت هر بشکه نفت خام در حالی رقم خورده است که انتظار می‌رود با فرارسیدن تابستان و اوج گرفتن تقاضا، رشد بیشتری در انتظار آن باشد.
یک همراهی بی‌اثر؟
در این میان نگاه دولت ترامپ در حالی به افزایش تولید عربستان و متحدانش دوخته شده است که چنانچه تمام صادرات نفت ایران از بازار حذف شود، سعودی‌ها باید تولیدشان را از حدود ۸/ ۹ میلیون بشکه در روز فعلی به حدود ۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز برسانند تا قادر به پر کردن جای خالی ایران باشند. هرچند تحلیل اخیر وودمکنزی صفر شدن صادرات نفت ایران را سناریویی غیرمحتمل می‌داند، با این حال بر این نکته تاکید دارد که حتی اگر این سناریو محقق شود و سعودی‌ها نیز قولشان به پوشش جای خالی نفت ایران را عملی کنند، به سه دلیل باز هم قیمت‌ها به کمتر از ۷۰ دلار بر بشکه، یعنی سطح اوایل آوریل، نخواهد رسید. به این ترتیب سعودی‌ها در حالی وارد بازی سیاسی ترامپ شده و تولیدشان را به منظور پر کردن جای خالی ایران افزایش خواهند داد که نتیجه مورد انتظار، یعنی «نفت و سوخت ارزان» برای رئیس‌جمهوری آمریکا رقم نخواهد خورد. دلیل نخست افزایش تقاضای داخلی نفت عربستان در تابستان و نیاز دستگاه‌های خنک‌کننده این کشور به انرژی بیشتر است. به این ترتیب عربستان برای پاسخگویی به نیاز داخلی بدون اینکه برنامه‌ای برای جایگزینی نفت ایران داشته باشد، باید تولیداتش را از سطح ۸/ ۹ میلیون بشکه در روز به بیش از ۱۰ میلیون بشکه در روز افزایش دهد و مازاد این تولید را به بازار جهانی اختصاص دهد. دومین دلیلی که می‌تواند مانع دستیابی ترامپ به نفت ارزان شود، کوچک شدن بیش از اندازه ظرفیت مازاد تولید جهانی نفت در پی وارد مدار شدن تولیدات خاموش اعضای اوپک برای پر کردن جای خالی نفت ایران است. دلیل سوم نیز به تحت فشار بودن عرضه نفت از سمت دیگر کشورهای تحت تحریم آمریکا از جمله ونزوئلا و همچنین درگیری‌‌های داخلی لیبی بازمی‌گردد که تولید یک میلیون بشکه‌ای نفت این کشور را در معرض خروج از بازار قرار داده است.
ارسال نظرات